Γράφει ο Αντώνης Παπαδούλας
Πολιτικός επιστήμονας
Υποψήφιος με τον Συνδυασμό Αλλάζουμε Πλεύση
«Η πολιτική είναι βρώμικη δεν αξίζει να ασχοληθώ με αυτή», «Δεν υποστηρίζω κανένα κόμμα ούτε κάποια ιδεολογία», «Έχω κουραστεί με την κατάσταση στη χώρα μου! Μάλλον θα φύγω για εξωτερικό»…
Αυτές είναι μερικές χαρακτηριστικές φράσεις που σίγουρα πολλοί είτε έχουμε ακούσει, είτε μας έχουν περάσει από το μυαλό, εφόσον ανήκουμε στην κατηγορία των «νέων». Είναι όμως οι «νέοι» αδιάφοροι προς την πολιτική; Θα έπρεπε να εμπλακούν με κάποιο τρόπο; Πώς αντιμετωπίζουν την ύπαρξή τους οι παραδοσιακοί φορείς πολιτικής, όπως τα κόμματα και οι κυβερνήσεις; Και ποιοι τέλος πάντων είναι αυτοί οι περίφημοι «νέοι»;
Ποιοι είναι;
Καλό θα ήταν να ξεκινήσουμε από το τέλος ορίζοντας την ομάδα στην οποία αναφερόμαστε. Η έννοια «νέοι» αναφέρεται στα νεαρά σε ηλικία άτομα μιας κοινωνίας. Τα ηλικιακά της όρια δεν είναι ξεκάθαρα ή απόλυτα. Ανώτατο όριο θα μπορούσαν να θεωρηθούν τα 30 έτη δεδομένου ότι αρκετοί τότε αποφασίζουν να ξεκινήσουν τι δική τους οικογένεια. Ως κατώτατο όριο εδώ για πρακτικούς λόγους θα θεωρηθούν τα 17 έτη, όταν δηλαδή αποκτά κανείς δικαίωμα ψήφου στην Ελλάδα.
Είναι οι νέοι αδιάφοροι προς την πολιτική; (όχι!)
Οι νέοι που εντάσσονται στην παραπάνω ηλικιακή κατηγορία έχουν αρκετά κοινά βιώματα. Γεννήθηκαν σε μια εποχή οικονομικής ανάπτυξης (πριν το 2010). Μεγάλωσαν σε μια δεκαπενταετία πολλαπλών κρίσεων και σχεδόν μηδενικών προοπτικών: ύφεση και ανεργία, περιβάλλον, πολιτική πόλωση και τρομοκρατία, πόλεμοι, μετανάστευση και λοκντάουν. Πώς λοιπόν να μην είναι απογοητευμένοι; Είδαν τη ζωή τους να αλλάζει συνεχώς με τα παραπάνω αλλά και με τη συνδρομή της τεχνολογίας. Πώς λοιπόν να μην είναι πολιτικοποιημένοι;
Η απάντηση εξαρτάται από το πώς ορίζουμε την πολιτικοποίηση. Για πολλούς από εμάς η λέξη είναι συνώνυμη της συμμετοχής στις εκλογές, της ενεργής ενασχόλησης με πολιτικά κόμματα ή της ταύτισης με ορισμένες ιδεολογίες, παραδοσιακών δηλαδή μορφών πολιτικής δραστηριοποίησης. Ωστόσο, οι νέοι σήμερα δεν ταυτίζονται πολύ με τις παραπάνω παραδοσιακές δράσεις. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τα (εκτιμώμενα) ποσοστά αποχής νέων στις τελευταίες εκλογές. Σύμφωνα με το κοινό exit poll Metron Analysis, Alco, Marc, MRB η αποχή μεταξύ των νέων φτάνει τα 2/3 του συνόλου. Αυτό σημαίνει ότι στην Αιτ/νια μόνο χάθηκαν περίπου 22.000 ψήφοι νέων βάσει των τότε δημογραφικών στοιχείων.
Αυτό όμως δε σημαίνει ότι οι νέοι δεν είναι πολιτικοποιημένοι. Εξ άλλου σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του διαΝΕΟσις στις ηλικίες 17-24 μόλις το 18% απάντησε ότι δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την πολιτική. Οι περισσότεροι είναι ενεργοί, απλώς η πολιτικοποίηση λαμβάνει μια διαφορετική μορφή. Η πλήρης ταύτιση με κάποια από τις κλασικές ιδεολογίες (δεξιάς και αριστεράς) έχει γι αυτούς μικρή σημασία. Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Πρόκειται για κάτι που παρατηρείται ήδη από τη δεκαετία του 90 σε πολλές αναπτυγμένες χώρες. Εδώ και χρόνια η απόλυτη προσήλωση σε κάθε πτυχή μιας επίσημης ιδεολογίας δίνει τη θέση της στην έμφαση σε μια «πολιτική ζητημάτων» που σχετίζονται με την ταυτότητα του καθενός, ή με ένα τρόπο ζωής (life style).
Οι νέοι επιλέγουν να ταυτίζονται με διαφορετικές πολιτικές και διαφορετικά ζητήματα παράλληλα, όχι γιατί εμπίπτουν κατ’ ανάγκη σε μια ιδεολογία, αλλά διότι τους εκφράζουν ως άτομα. Επιλέγουν λοιπόν συχνά εθελοντικές οργανώσεις και κινήματα έναντι κομμάτων. Έτσι κάποιος μπορεί για παράδειγμα να είναι υπέρμαχος της ελεύθερης αγοράς αλλά κατά ορισμένων μεγάλων εταιρειών που μολύνουν το περιβάλλον. Άλλος μπορεί να επιθυμεί κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη αλλά να είναι επιφυλακτικός προς τις επιταγές για προστασία του περιβάλλοντος και άλλος (να είναι) υπέρμαχος αυτού αλλά κατά των περιβαλλοντικών τελών. Βασική τους προτεραιότητα είναι φυσικά η διασφάλιση μιας καλής ποιότητας ζωής, όπως σε όλους.
Παράλληλα, έχουν μεταβληθεί οι δίαυλοι πολιτικής έκφρασης και ενημέρωσης για τους νέους. Είναι «αυτόχθονες του ψηφιακού κόσμου» (digital natives), μια ψηφιακή γενιά. Μεγάλωσαν στην εποχή του ίντερνετ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τα προτιμούν για να ενημερώνονται οργανώνονται και να εκφράζονται. Από αυτά γεννήθηκαν η πολιτική των «χάσταγκ», οι εκστρατείες εξοστρακισμού επιφανών προσώπων (cancelling) με αφορμή κακοποιητική συμπεριφορά προς γυναίκες (όπως στην περίπτωση γνωστών ηθοποιών) αλλά και οι μαζικές συγκεντρώσεις στην Ελλάδα το 2011, το 2015 και το 2018. Για τους νέους ο ψηφιακός κόσμος είναι ο κατεξοχήν χώρος πολιτικής έκφρασης.
Πώς τους αντιμετωπίζουν κόμματα και κυβερνήσεις;
Γενικά με προθυμία να δείξουν ότι είναι κοντά τους… Βλέπουμε τον τελευταίο καιρό πολιτικούς αρχηγούς να ενσωματώνουν σε διαφημίσεις τους εκφράσεις/φράσεις της νεολαίας (ΣΥΡΙΖΑ), να συμμετέχουν σε διαδικτυακές εκπομπές νέων (ΝΔ) ή να αξιοποιούν την εικόνα που έχουν αποκτήσει στην διαδικτυακή κουλτούρα (ΚΚΕ) κλπ. Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας πέρσι έδωσε ευκαιρίες για εκδηλώσεις και την καθιέρωση του θεσμού της Εθνικής Πρωτεύουσας Νεολαίας στην Ελλάδα. Αρκούν όμως αυτά;. Μερικά από τα βασικά θέματα που απασχολούν τους νέους: ανεργία, αποδοχές, ευκαρίες, ασφάλεια παραμένουν επίμαχα. Τι θέλουν λοιπόν;
Η κινητοποίηση των νέων
Όπως ειπώθηκε, οι νέοι παρότι απέχουν συχνά από τις παραδοσιακές πολιτικές δράσεις είναι πολιτικά όντα. Συμμετέχουν σε οργανώσεις και δράσεις κινηματικού χαρακτήρα κυρίως στο διαδίκτυο. Αυτό δε σημαίνει ότι αδιαφορούν για την πολιτική συμμετοχή στον πραγματικό κόσμο. Απλώς αυτό που βλέπουν τώρα δεν τους εκφράζει. Βλέπουν στατικές μονοθεματικές ιδεολογίες, ανακύκλωση ιδεών και προσώπων περασμένων δεκαετιών σε παραδοσιακές πολιτικές δομές ελάχιστα συμμετοχικές. Μάλιστα, όσοι νέοι εμπλέκονται με την πολιτική καθίστανται μειοψηφίες στα συμβούλια. Οι νέοι θέλουν και επιδιώκουν άμεσες και πιο ευέλικτες δομές πολιτικής αλληλεπίδρασης. Θέλουν αξιοκρατία και διαφάνεια στην πολιτική. Ελπίζουν σε περισσότερη δημοκρατία του διαλόγου, άμεση, συμμετοχική, διαδραστική, ψηφιακή και όχι απλώς σε μια ψήφο για ένα πολιτικό πρόγραμμα και ξέρουν ότι με το μέρος τους έχουν και τους μεγαλύτερους σε αυτό.
